Oyunlarda ve sinemalarda yaygın olarak savaş sahnelerinde yahut havalı bulduğumuz çatışma sahnelerinde karşımıza çıkan ‘kafadan vurulma’ senaryolarının ani ölümlerle sonuçlandığını biliyoruz. Gerçek hayatta da tıpkı ölümcüllüğü taşıyan bu senaryolar, alınan kayıtlara nazaran yüzde 95 oranında öldürme oranına sahip. Biz de bu yazımızda, kalan yüzde 5 oranı hangi kaidelere borçlu olduğumuza değineceğiz.
Fizik ya da biyoloji üzere bahislere ucundan değinmemiz gerekecek olsa da yazıda farklı araştırmalardan ve içeriklerden topladığımız bilgileri, herkesin anlayabileceği tıpta harmanladık. Lafı fazla uzatmadan gelin baştan vurulma senaryolarının neden bu kadar ölümcül olduğuna ve neden bazı durumlarda kesin mevtle sonuçlanmadığına yakından bakalım.
Kafadan vurulduğunuzda ne olur?
Öncelikle silah konusunda konuşmamız gerekiyor. Pompalı tüfeklerin ya da yüksek ve geniş çaplı tesire sahip silahları dışarıda tutacağız. Bunlar baş yapısını tabir yerindeyse ‘tuzla buz’ ettiğinden yaşamaya bahtınız olmayacağı için yalnızca tüfekleri ve tabancaları değerlendireceğiz.
Neden tüfekler tabancalardan daha ölümcül?
Tüfeklerin tabancalardan daha ölümcül olma sebebini düşündüğünüzde aklınıza mermi boyutunun büyümesi üzere etkenler gelebilir. Ama bunun asıl sebebi merminin aldığı ‘hız’dır. Tüfek namlusunda dönerek ilerleyen mermi, namlu ucundan çıkmadan evvel daha uzun uzaklık gittiğinden, namludan çıkınca daha süratli ilerler ve temas ettiği bölgede daha büyük bir etki bırakır.
Tabancalarda da bu senaryo ölümcüldür ama verilen hasar, mermi namlu içinde daha kısa mesafe katettiği için tüfeklere nazaran daha azdır. Yani başa temas eden bir mermi ne kadar süratliyse verdiği hasar da o kadar can sıkıcı olacaktır.
Bunun yanında merminin boyutu ve yükü da hasarı artıracaktır ama ortalarında en çok etkileyen etkenin sürat olduğunu söyleyebiliriz.
Vurulma anında merminin baştan çıkması yahut çıkmaması neyi değiştirir?
Mermi baş kısmına girdiğinde karşılaşılabilecek birden fazla senaryo bulunuyor. Bunların birinde mermi, aldığı süratle kafanın gerisinden çıkabilir, başkasında kâfi suratı yakalayamaz ve başın içinde kalır ve sonuncusunda da sekmeye benzer bir tesirle başın üst kısmına hakikat ilerler.
Fakat bu durumda beynimiz sadece mermiden etkilenmez:
Bu sırada mermi, başınıza girdiği anda kafatasınızı içe gerçek genişleyen bir halde deldiğinden, küçük modüller içeri dağılır. Bunu bir bombanın patlaması esnasında etrafa yayılan şarapnel kesimleri üzere düşünebilirsiniz. Tıpkı o durumda olduğu üzere, bu modüllerden kaynaklanacak olan sorunlar de duruma nazaran farklılık gösterecektir. Tekrar de hiçbirinin memnun etmeyeceğini düşünmek güç değil.
Ön taraftan başa giren bir mermi, şayet başın gerisinden çıkarsa giriş noktasının küçük, çıkış noktasının görece daha büyük olduğu görülür. Bunun sebebiyse mermi ilerlediği sırada ön tarafında gitgide genişleyen bir dalganın olmasıdır. Baş bölgesine girdiği sırada önünde daha küçük bir dalga bulunan mermi ilerlediği sırada bu dalga da genişler ve çıkış noktasında daha büyük bir etki alanı görülür.
Silahın başa temas edilerek ateşlenmesi neden en ölümcül senaryo?
Merminin vereceği hasarın hızıyla hakikat orantılı olduğunu söylemiştik. Pekala merminin katetmesi gereken aralık yalnızca namlu kadarsa ne olur? Bunu anlamak için de kısaca beyin yapısından bahsedelim.
Beynimizin yapısının erişkinliğe ulaştıkça kullanılmış bir sünger misali sertleştiği söylenir. Lakin bu, güçlü olduğu manasına gelmez. Esasen beyni müdafaa fonksiyonunu kafatasımız gerçekleştiriyor. O da daha az evvel bir mermiyle delindiğinden içerde büsbütün savunmasız, hayli yumuşak bir cismin silah mermisiyle baş başa olduğunu söyleyebiliriz.
Silahlar ateşlendiği sırada namlu uçlarından güçlü bir dalganın çıktığını görürüz. Merminin çabucak akabinde çıkan bu dalgalar, silah başa temas ettiğinde içeri doğru yöneliyor.
Kafanızda şöyle canlandırın: Mermi, namlu çıkışına yanlışsız giderken onu takip eden güçlü ve epey sıcak bir hava dalgası var. Bu durumda mermi, namludan çıkar çıkmaz başınızın içinde o dalganın takip edebileceği bir yol açıyor. Beyninize esasen kâfi ziyanı vermiş olan bu mermiyi bir de epey sıcak olan bir hava dalgası takip ediyor ve içeriyi adeta yakıyor.
Beynin de epey hassas bir organ olduğunu düşünürsek silahın başa temas edildiği durumların neden en ölümcül olanlar olduklarını anlayabiliriz.
Bazı şahıslar başlarından, az evvel bahsettiğimiz biçimlerde vurulup hayatta kaldı, pekala bu nasıl oldu?
Hepsinden evvel: Vurulduktan sonra hayatta kalmak için gereksiniminiz olacak olan birinci şey nedir?
Tıbbi müdahaledir elbette. Şayet gerekli vakitte tıbbi bir müdahalede bulunulmazsa, ölümcül olmadığı düşünülen topuk kısmından vurulmalar bile bireyleri öldürebilir. Mermi içerde kalsa da çıkış yapsa da kan kaybı önlenmediği sürece her senaryo, bireyleri mevte götürecektir.
Şimdi, bu senaryoları atlatan insanlara bakalım.
Ölümün kıyısından dönmüş olsa da maksadından vazgeçmeyen Malala Yusufzay:
Pakistanlı bir aktivist olan ve 2014 yılında Nobel Barış Ödülü’ne layık görülen Malala Yusufzay, 2009 yılında Taliban tesiri altında olan Pakistan’da kızların eğitimine yönelik eforlarıyla tanınmaya başladı. Tehlikeli bir durumda olan genç kız, 2012 yılında gerçekleştirilen bir akın esnasında, başından boynuna gerçek ilerleyen bir mermiyle vuruldu.
Gerçekleştirilen süratli müdahaleyle Malala’nın beyninde tümöre yol açan bu olay sebebiyle kafatasının bazı yerlerinin alınması gerekse de farklı yerlerde gerçekleştirilen operasyonlarla hayata tutunmayı başardı ve hâlâ da savunduğu dava konusundaki çalışmalarda ismi geçiyor.
Eski ABD Temsilciler Meclisi Üyesi olan Gabby Giffords’ın mucizevi senaryosu:
8 Haziran 2011’de gerçekleştirilen Tucson saldırısı sırasında o vakitlerde ABD Temsilciler Meclisi Üyesi olan Gabby Giffords’ın da içinde bulunduğu 19 kişi vuruldu. 6 kişinin ömrünü yitirdiği akında Giffords, başından vurulmuş ve kritik durumda hastaneye kaldırılmıştı.
Neyse ki mermi, beynin en kritik yaralanmaları ortaya çıkaran orta kısmından değil, bir yarım küresinden geçmişti. Bu bağlamda kafatasının yalnızca bir kısmını kaldırarak tümörün önüne geçmek ismine ameliyatı gerçekleştirdi. Bunun akabinde Giffords, epeyce yavaş bir halde olsa da mucizevi bir formda, gitgide bilişsel aktivitelerini geri kazandı ve en sonunda neredeyse tamamen eski haline dönmeyi başardı.
Ek olarak Giffords’ın yanındaki Daniel Hernandez Jr. tarafından yapılan kalp masajı, kendisinin hayatta kalmasını sağladığından birinci yardım şuurunun kıymetini bir sefer daha gösteriyor.
Son sınıfının başlamasına üç gün kala hayatı büsbütün değişen Rachel Barezinsky:
22 Ağustos 2006 tarihinde arkadaşlarıyla kırsal alanda olan Rachel Barezinsky, terk edilmiş bir ahırın yakınlarındayken kelam konusu yerin sahibi, karanlıkta onların sesini duymuş ve tüfekle ateş etmeye başlamıştı. Mermilerden biri, Barezinsky’nin başının arka kısmından girmiş ve beynin sağ lobundan sol lobuna gerçek bir yol izleyip sol göz bölgesinde durdu.
Yine tıbbi müdahalenin kritikliğini anladığımız bir senaryoyla Barezinsky, süratlice hastaneye yetiştirildi. Burada, dört beyin lobu da hasar alan Barezinsky’nin başından mermi ve kemik kalıntıları çıkarılmış olsa da merminin kendisi kurtarılamadı. Ek olarak dört lobdan biri olan temporal lobun bir kısmının alınması gerekti.
Barezinsky, bu durumdan büsbütün kurtulmuş olsa da hâlâ hafıza sorunları yaşıyor ve fizik terapisi görüyor.
“Kafadan vurulduğunuzda ne olur?” bahisli içeriğimizin bu noktada sonuna geldik. Senaryolardan da anlayabileceğiniz üzere ilk yardım ve erken tıbbi müdahale üzere etkenler, hangi noktadan vurulursanız vurulun hayatta kalmanızda en büyük rolü üstleniyor.
Ayrıca bir silah tetiğinin insanların hayatlarını nasıl etkilediğini de bu senaryolarla görmüş olduk. Sonuç olarak baştan vurulma senaryolarının hiçbiri iyi bir yere hakikat ilerlemiyor olsa da kimi durumlarda kurtulmak mümkündür diyebiliriz.
Kaynaklar: 1, 2, 3, 4, 5, 6
